In de eerste plaats, is het van belang dat je als zelfstandige op de hoogte bent van de specifieke wettelijke regeling die voorzien wordt voor franchising en commerciële samenwerking. Verder zijn er uiteraard nog enkele vragen die je je als (kandidaat-)franchisenemer moet stellen om een evenwichtige commerciële samenwerking met de franchisegever te kunnen aangaan. Wij geven je daarom een checklist met de belangrijkste clausules die je doorgaans terugvindt in ontwerp-contracten rond franchising en andere vormen van commerciële samenwerking.
1. Is er voldoende informatie?
- Krijg je alle informatie die de wet op de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten voorziet?
- Wordt alle informatie verschaft die de wet van 19 december 2005 op de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten voorziet? Wordt de wettelijke bedenktermijn van 1 maand gerespecteerd tussen het verkrijgen van de informatie en het ondertekenen van het contract?
- Is het systeem inderdaad origineel en heeft het zijn degelijkheid al uitvoerig bewezen? Met andere woorden, biedt het een toegevoegde waarde voor je als kandidaat-franchisenemer bij het exploiteren van je eigen zaak?
- Is er een handleiding of soortgelijke gids? Een systeem dat immers algemeen bekend is en door iedereen kan toegepast worden, lijkt ook weinig originaliteit en toegevoegde waarde te kunnen garanderen.
- Controleer ook voor alle zekerheid dat de uitoefening van het systeem op de door jou uitgekozen plaats wettelijk geen problemen kan stellen (bijvoorbeeld bouw- en milieuvergunning, socio-economische machtiging in geval van distributie…) en dat in dit geval je huurovereenkomst de activiteit voorzien in het systeem toelaat.
2. Hoe lang loopt het contract en wat is de opzegtermijn?
- Loopt het contract lang genoeg om alle investeringen af te schrijven? Lopen andere samenhangende contracten (zoals bv. handelshuurcontract…) eveneens voldoende lang?
- Bekijk kritisch de duur van de samenwerkingsovereenkomst en de opzeggingstermijn.
- Loopt het contract automatisch door bij niet-opzegging of moet voor de verlenging van het contract telkens uitdrukkelijk toestemming worden gevraagd aan de franchisegever?
- Laten de opzeggingsprocedure en -termijn je toe om, wanneer je niet tevreden bent over de behaalde resultaten, het contract onder aanvaardbare voorwaarden te verbreken?
3. Is het contract overdraagbaar?
- Mag de formule mee met de zaak worden doorverkocht?
- Als zelfstandig ondernemer kan je op gelijk welk ogenblik je zaak overdragen. Maar hoe zit dat met de overdraagbaarheid van de samenwerkingsformule waarin je eventueel stapt?
- Kan het contract verbroken worden als de zaak ooit wordt overgenomen door de kinderen of andere aanverwanten?
4. Welke exclusiviteit?
- Een maximale exclusiviteit in het eigen marktgebied is belangrijk om de troeven van de formule optimaal te kunnen uitspelen. Het is niet de bedoeling om elkaar binnen éénzelfde formule concurrentie aan te doen. De formule moet je als franchisenemer daarentegen sterker wapenen om de concurrentie met alle andere bedrijven uit de sector beter aan te kunnen.
- Hoe zit het omgekeerd met de exclusiviteit betreffende leveranciers? Mogen je ‘oude’ leveranciers van voor de franchiseovereenkomst nog bij je leveren of eist de franchisegever contractueel dat je enkel nog bij de door hem aangewezen leveranciers koopt? En hoe zit dat dan met lopende overeenkomsten?
5. Hoeveel zelfstandigheid hou je nog over?
- Geef niet alle initiatiefrecht prijs. Wie kiest voor een contractuele samenwerkingsformule, geeft onvermijdelijk een stuk zelfstandigheid op. In het beste geval staan daar heel wat voordelen tegenover. Maar hoeveel zelfstandigheid prijsgeven, is nog aanvaardbaar? Wie bepaalt bijvoorbeeld de openingsuren?
6. Hoeveel kost het contract?
Maak op voorhand kritisch de rekening:
- Dient er een vast ‘instaprecht’ betaald te worden voor de formule of enkel een percentage op de omzet of goederenfactuur?
- Moet er een bijkomende vergoeding betaald worden voor reclame en promotie van heel de franchisinggroep?
- Voor de betaling van bijkomende prestaties en de betalingsmodaliteiten moeten er al voor de ondertekening van het contract duidelijke afspraken worden gemaakt en liefst contractueel vastgelegd: inrichten van etalage of winkel, boekhouding, inventaris, installateurs…
7. Welke omzet- en afnameverplichtingen heb je?
- Voorziet het contract een minimum te realiseren zakencijfer? Deze clausules worden beter achterwege gelaten uit het contract, gezien het resultaat ook afhankelijk kan zijn van externe factoren (komst van concurrenten, economische conjunctuur). Let in elk geval op voor onrealistische verplichtingen.
8. Hoe zit dat met het voorkooprecht, de eventuele aankoopoptie en de waardebepaling van het handelsfonds?
- Dikwijls bedingt de franchisegever een automatisch voorkooprecht, ingeval de franchisenemer de zaak zou verkopen. Maar wat als de franchisenemer zijn bedrijf wil verkopen aan zoon of dochter die de familiezaak graag voortzet? Behoudt hij dat recht of moet hij eerst voor toestemming bij de franchisegever gaan aankloppen?
- De termijn waarover de franchisegever beschikt om het voorkooprecht uit te oefenen, moet zo kort mogelijk gehouden worden. In ieder geval mag die niet langer zijn dan de opzegtermijn van het contract (anders blijf je als franchisenemer na opzeg van de overeenkomst in het ongewisse en kan de handelszaak niet onmiddellijk te gelde worden gemaakt). Alleszins moet bepaald kunnen worden dat bij een concreet aanbod van een derde kandidaat-koper de franchisegever over een zeer korte termijn beschikt (bijvoorbeeld 1 maand) om de franchisenemer in kennis te stellen of hij al dan niet zijn voorkooprecht uitoefent. Vaak wordt de prijs van het handelsfonds bepaald in combinatie met een voorkooprecht of aankoopoptie.
- In eerste instantie moeten we stellen dat een prijsbepaling die in functie gebeurt van het prijsaanbod van een derde kandidaat-koper altijd te opteren is boven een prijsbepaling die op voorhand contractueel wordt vastgelegd.
- In de gevallen waarbij men toch opteert voor een prijsbepaling in het contract, dan zal meestal een langere referentieperiode ter bepaling van het omzetcijfer voordeliger zijn voor de franchisenemer. Een jaaromzet kan onderhevig zijn aan een slechte economische conjunctuur of bepaalde toevalligheden die eigen zijn aan het bedrijf of de locatie waarin het wordt geëxploiteerd. Beding daarom een zo hoog mogelijke overnameprijs. Het is voor de franchisenemer erg belangrijk om zijn handelsfonds contractueel zo hoog mogelijk te laten waarderen.
9. Voorziet het contract een niet-concurrentiebeding?
- Voorziet het contract een niet-concurrentiebeding? Aangezien de knowhow die door de franchisegever aan de franchisenemer wordt medegedeeld tevens betrekking heeft op de kennis, kan de franchisegever de franchisenemer verplichten zich te onthouden van enige activiteit die hem concurrentie zou kunnen brengen met de franchiseketen gedurende de looptijd van de franchiseovereenkomst of zelfs voor een periode na de beëindiging ervan. Het is immers zo, dat indien de concurrentie weet zou krijgen van deze specifieke kennis dit belangrijke schade zou kunnen berokkenen aan de franchisegever.
- Gelet op de beperking van de bewegingsvrijheid van de franchisenemer die dergelijke bepalingen meebrengen, moet alleszins dergelijk beding zo beperkt mogelijk worden opgesteld. Men kan zich trouwens de vraag stellen of in het geval de termijn van de overeenkomst volledig wordt uitgedaan, er bij niet-hernieuwing van de overeenkomst een niet-concurrentiebeding moet gelden. Immers beide partijen hebben bij de bepaling van de samenwerkingstermijn rekening gehouden met de voor- en nadelen van de duur van de afgesproken termijn en de gevolgen bij het verstrijken ervan.
- Clausules die deze bewegingsvrijheid dan toch beperken, moeten heel precies en duidelijk gesteld worden en mogen geenszins alomvattend en veelbetekenend zijn, zodat ze niet elke handelingsvrijheid tijdens of na de franchiseovereenkomst aan de franchisenemer ontnemen.
10. Eenzijdige ontbinding van het contract?
- Wanneer voorziet het contract in de eenzijdige opzegging door de franchisegever? De franchisegever zal zich het recht willen voorbehouden om onder bepaalde omstandigheden het contract eenzijdig op te zeggen. Onder bepaalde omstandigheden zal hij dat met onmiddellijke ingang wensen te doen, in andere gevallen slechts na een bepaalde termijn nadat een waarschuwing m.b.t. bepaalde tekortkomingen zonder gevolg blijven.
- Eigenlijk zou in ieder geval moeten worden bedongen dat in de gevallen dat de franchisegever het de overeenkomst eenzijdig kan beëindigen, deze steeds gehouden is alvorens over te gaan tot beëindiging, de franchisenemer in gebreke te stellen en deze een menselijke termijn te verlenen volgend op de ingebrekestelling teneinde aan deze gebreken te verhelpen.
- Tekortkomingen die te wijten zijn aan toeval, overmacht of onopzettelijke fouten zouden de franchisegever nooit het recht mogen geven om het contract eenzijdig te beëindigen.
- De gevallen die aanleiding kunnen geven tot eenzijdige beëindiging moeten altijd duidelijk en specifiek omschreven worden: faillissement, invereffeningstelling of aanvraag tot gerechtelijk akkoord zijn duidelijke en evidente gronden waarop de franchisegever zich kan beroepen. Andere, meer omslachtige bedingen die in het verlengde liggen van deze begrippen worden liefst geweerd of minstens de bedoeling ervan duidelijker omschreven. De kandidaat-franchisenemer dient alleszins de betekenis ervan eerst voor te leggen aan externe deskundigen.
- Daar waar franchisegevers zich het recht voorbehouden schadevergoedingen te eisen ten gevolge van de ontbinding van de overeenkomst, dient tevens te worden bepaald dat in geval van contractuele wanprestatie in hoofde van de franchisegever, de franchisenemer zich tevens het recht voorbehoudt schadevergoeding te eisen van de door hem geleden schade.
Ieder jaar in maart vindt in Brussel de vakbeurs Franchising & Partnership plaats, waar franchisegevers uit diverse sectoren hun samenwerkingsformule komen voorstellen. Je kan er ook terecht voor algemene info over franchising en commerciële samenwerking. Ook De UNIZO Adviesdienst Franchising & Commerciële Samenwerking geeft er ieder jaar een praktische, gratis infosessie voor kandidaat-franchisenemers. Kijk alvast op www.franchise.be.
Vraag een ‘Quick Scan’ van je contract aan
Kreeg je een franchisingcontract voorgelegd en wil je exact de draagwijdte kennen van de verschillende clausules vooraleer je het ondertekent? Contacteer dan de UNIZO-Adviesdienst Franchising & Commerciële Samenwerking voor een ‘Quick Scan’. Daarbij neemt een expert het franchisingcontract kritisch onder de loep, waarna je een evaluatie krijgt toegestuurd. De kostprijs van zo’n Quick Scan valt in het niets, vergeleken bij de mogelijke katers en onoverkomelijke contractuele engagementen die je ermee voorkomt. Meer informatie vind je op www.unizo.be/franchising.
