Heel wat mensen – waaronder zelfstandigen – denken nog steeds dat ze alles wat op het internet staat vrij mogen gebruiken. Dat klopt echter niet. De wetten die voorzien zijn voor boeken en schilderijen gelden ook voor digitale kunstwerken. Zo zijn foto’s, cartoons, filmpjes of muziek die je op het internet terugvindt onderhevig aan auteurs- en eventuele portretrechten.
Auteursrecht en portretrecht, wat is het verschil?
Wanneer je een werk creëert, ben je de auteur van dat werk. Vanaf dat moment mag alleen jij – de auteur – bepalen wat anderen met het werk mogen doen. Je kan een creatie laten registreren bij een beheersmaatschappij zoals SABAM of SOFAM, of bij een notaris.
Auteursrecht
Het werk is enkel door auteursrecht beschermd, wanneer het gaat om een origineel werk. Dat betekent dat de maker ervan een deel van zijn persoonlijkheid in het werk gelegd heeft. Dit staat los van de idee die naar het werk geleid heeft. Het auteursrecht heeft als doel het originele werk te beschermen.
Portretrecht
Het portretrecht of recht op afbeelding heeft te maken met de persoon die afgebeeld staat op afbeeldingen zoals foto’s, tekeningen, beeldhouwwerken, films, schilderijen …
Die persoon (of personen) moet in eerste instantie de uitdrukkelijke toestemming geven om afgebeeld te worden door de kunstenaar. In tweede instantie mag je in principe enkel afbeeldingen van personen gebruiken na uitdrukkelijke toestemming van die persoon.
Uitzondering: publieke personen
Voor publieke personen gelden andere regels. Foto’s of video’s van hen mag je zonder hun uitdrukkelijke toestemming verspreiden. Gaat het echter om het commercieel gebruik van afbeelding van publieke personen dan moet je wel uitdrukkelijk toestemming vragen. Ook foto’s van het privéleven van publieke personen mag je niet zomaar publiceren.
Hoe herken je een beschermd werk?
Je kan op verschillende manieren nagaan of het om een beschermd werk gaat. Kijk in de eerste plaats steeds of er een copyrightvermelding © of de vermelding “Alle rechten voorbehouden” opgenomen is.
Is dat niet het geval, dan kan de auteur eventueel gekozen hebben voor de Creative-Commons-licentie. Zo’n licentie laat de auteur toe zijn voorwaarden voor gebruik te stellen. Als de auteur geen beperkingen instelt mag je er van uitgaan dat je het werk voor alles mag gebruiken, zonder uitdrukkelijk toestemming te vragen. Andersom mag de auteur eisen dat je zijn werk niet voor commerciële doeleinden aanwendt of dat je bij publicaties telkens zijn naam vermeldt.
Wanneer mag je het werk gebruiken?
In principe moet je altijd voorafgaandelijk toestemming vragen én krijgen van de auteur of eventueel van de beheersmaatschappij waar de auteur zijn werk heeft geregistreerd. Beheersmaatschappijen zoals SABAM of SOFAM hebben een databank waar je de geregistreerde werken kan raadplegen.
Vind je de auteur niet terug of vind je nergens een registratie bij een beheersmaatschappij? Dan mag je in principe het werk niet gebruiken.
Nadat je toestemming van de maker hebt verkregen, mag je het werk enkel gebruiken voor de toepassingen waarvoor de toestemming werd gegeven.
Wat met achtergrondmuziek op een website of wachtmuziek aan de telefoon?
Ook hiervoor zal je in principe auteursrechten moeten betalen. Liantis ondernemingsloket kan de aanvraag regelen bij SABAM en de Billijke Vergoeding zodat je niet voor verrassingen komt te staan.
Je kan ook je plan trekken door rechtenvrije muziek af te spelen. Wanneer de componist minstens 70 jaar overleden is, worden de rechten vrijgegeven. Daarom hoor je wel vaker klassieke muziek in een wachtkamer. Deuntjes afspelen via een bibliotheek met rechtenvrije muziek, is natuurlijk ook een optie. Die zijn bovendien vaak gratis beschikbaar.
Opgelet! Je mag niet zomaar via streamingdiensten, zoals Spotify, muziek afspelen. Lees er hier alles over.
