Veel medewerkers binnen de zorgsector krijgen na verloop van tijd last van fysieke klachten aan de lage rug en de schouders doordat ze patiënten vaak manueel moeten positioneren en verplaatsen. Een onderzoek van UZ Gent en Liantis, in samenwerking met Ergotrics, toont aan dat de fysieke belasting opvallend vermindert wanneer zorgmedewerkers hiervoor luchtkussens gebruiken.
In het operatiekwartier moeten zorgkundigen patiënten vaak manueel wentelen en positioneren. Dit is bijvoorbeeld het geval bij rugoperaties, waarbij een patiënt van ruglig naar buiklig op steunblokken wordt gepositioneerd. Deze procedure, ‘proning’ genoemd, is zeer belastend voor de onderrug.
De gevolgen van deze zware lichamelijke belasting zijn niet min. Het kan ervoor zorgen dat medewerkers zich minder goed voelen op het werk, uitvallen, of zelfs de organisatie verlaten. Liantis zocht samen met het UZ Gent uit of het gebruik van luchtkussens de fysieke belasting voor medewerkers in de zorg kan verminderen.
Drie technieken vergeleken
In het onderzoek vergeleken we drie verschillende soorten technieken. Zes proefpersonen moesten op drie verschillende manieren een patiënt van rug- naar buiklig verplaatsen.
Bij de eerste methode werd gewerkt met luchtkussens. De proefpersoon moest de patiënt bij deze methode via een opblaasbaar kantelkussen wentelen van het bed naar de operatietafel. Vooraf werd een opblaaskussen ter hoogte van de borst en het bekken van de patiënt aangebracht. Dit kussen werd dan na het draaien opgeblazen om zo de positionering af te werken.
De andere methodes waren manuele handelingen. Bij de tweede methode moest de proefpersoon de patiënt van het bed verplaatsen naar de operatietafel met behulp van een rolbord. Op de tafel werd de patiënt ter plaatse gedraaid met behulp van glijzeilen. Nadien werd hij opgetild en werden de blokken onder de patiënt geplaatst. Bij de derde methode moest hij ten slotte de patiënt van ruglig in bed op de operatietafel rechtstreeks op de blokken wentelen.
Bij elk van de drie methodes hebben we de spierspanning van de schouderspieren en lage rugspieren van de proefpersoon gemeten om zo te kijken welke methode fysiek het minst belastend was.
Luchtkussens zorgen voor minder fysieke belasting
De methode met de luchtkussens zorgde voor een opvallend lagere spierbelasting bij de proefpersonen in vergelijking met de andere, manuele methodes. De luchtkussens zorgden niet enkel voor minder schouderbelasting, maar ook voor de rugspieren was deze methode opvallend minder belastend.
Kortom: het vermijden van manuele handelingen kan ervoor zorgen dat medewerkers in de zorgsector minder vaak te maken krijgen met lage rugklachten.
Belang onderzoek
Wat is nu het belang van dit soort onderzoeken? Filip Buckens, ergonoom in het UZ Gent, legt uit dat dit onderzoek waardevol is om verschillende redenen: “Eerst en vooral geven de resultaten duidelijk aan dat bepaalde manuele technieken geband moeten worden uit de operatiezaal. Ze zijn veel te belastend voor de zorgmedewerkers en er zijn goede alternatieven ter beschikking om die fysieke belasting te vermijden.”
Maar er is nog een tweede belangrijke reden: “Om een theorie die gebaseerd is op buikgevoel om te willen zetten naar de praktijk, heb je resultaten nodig die de theorie zwart op wit bevestigen. Als je chirurgen wil overtuigen om deze nieuwe techniek toe te passen in hun operatiekwartier, dan moet je met positieve resultaten afkomen. En dat is bij dit onderzoek zeker het geval. De meerwaarde van het gebruik van de luchtkussens wordt hier werkelijk aangetoond door het onderzoek.”
Verbeteren fysieke werkbaarheid in de zorgsector
De focus van dit onderzoek lag puur op de fysieke belasting bij het verplaatsen van de patiënt. Daarnaast zijn er uiteraard nog veel andere taken die kunnen zorgen voor fysieke overbelasting bij zorgmedewerkers.
Dat bevestigt ook Stephan Tomlow, specialist ergonomie bij Liantis: “Om een totaalbeeld te krijgen van de fysieke belasting voor medewerkers in de zorg, moeten we ook alle andere fysieke taken onderzoeken. Op basis van die resultaten zouden we dan nog meer maatregelen kunnen nemen. Toch hopen we dat we met dit onderzoek een bijdrage hebben kunnen leveren om de fysieke werkbaarheid in de zorgsector te verbeteren.
