Je werknemer komt onder invloed van drugs of alcohol naar het werk. Eén keer of frequent. Hoe herken je als werkgever de signalen van alcohol- en druggebruik? En wat doe je als je het vaststelt? Lees hoe je het precies aanpakt.
Signalen herkennen van alcohol- en druggebruik
Stap één van omgaan met alcohol- en druggebruik op het werk, is de signalen herkennen. Zo kan je als werkgever tijdig ingrijpen en de nodige begeleiding bieden.
1. Afwezigheid als signaal
Een van de meest duidelijke signalen van een alcohol- of drugsprobleem, is een opvallende afwezigheid op het werk. Let vooral op:
- hoger ziekteverzuim, vooral kortdurend;
- regelmatige afwezigheid op maandagmorgen;
- vaak te laat komen, ’s morgens en ook na de lunch;
- vroeg(er) van het werk vertrekken;
- vaak afwezig zijn zonder toestemming;
- vreemde en ongeloofwaardige excuses voor afwezigheid;
- ongewoon vaak getroffen zijn door griep, verkoudheid of maagklachten.
2. Signalen tijdens het werk
Ook tijdens het werk is het vaak moeilijk voor de desbetreffende werknemer om zijn probleem te verbergen. Je werknemer heeft onder invloed vaak een verminderde concentratie en productiviteit en minder oog voor detail. Hij loopt daardoor ook meer gevaar op arbeidsongevallen.
Mogelijke alarmsignalen zijn:
- extra lange pauzes en veelvuldig toiletbezoek;
- verlies van concentratievermogen en verminderde coördinatie;
- problemen met het onthouden van instructies en details;
- problemen met complexe handelingen;
- vaker betrokken zijn bij ongevallen of bijna-ongevallen dan collega’s en geen rekening houden met de veiligheid van anderen;
- onvoorspelbaar handelen;
- wisselende productiviteit en afnemend doorzettingsvermogen.
3. Uiterlijke signalen
Een werknemer onder invloed zal ook subtiele of net heel duidelijke fysieke signalen vertonen. Op dat vlak is er een duidelijk onderscheid tussen invloed van alcohol en drugs.
Signalen van alcoholmisbruik:
- trillende handen;
- een rood, opgezet gezicht;
- onduidelijk spreken;
- hoofdpijn, last van maag en darmen, een black-out;
- bij chronisch misbruik : gewichtsverlies, een ingevallen gezicht en een steeds minder verzorgd uiterlijk.
Signalen van drugs en andere middelen:
- bijna altijd wijde pupillen;
- energiek, praterig, rusteloos;
- soms ook suffig of sloom;
- soms hallucinaties;
- de dagen nadien vaak vermoeid, down, bleek.
Hoe ga je als werkgever om met alcohol- of druggebruik?
Gepast reageren bij acuut alcoholmisbruik op het werk is vaak het moeilijkste deel. Wat mag je zeggen en wat niet? Hoe zal de betrokkene reageren? We zetten even op een rijtje wat je wel en wat je niet mag doen.
Wat mag je wel doen als werkgever?
Het is belangrijk om steeds het functioneren van de werknemer als uitgangspunt te nemen. Wil je het disfunctioneren door alcohol- of druggebruik op het werk aantonen? Dan doe je dat het best op een objectieve manier via getuigenverklaringen van collega’s of via een checklist van fysiek zichtbare symptomen. Het afnemen van alcohol- en drugstesten is ook mogelijk, maar niet evident. Er hangen namelijk veel voorwaarden aan vast. Zo moet je het opnemen in het arbeidsreglement. De werknemer kan de test ook te allen tijde weigeren.
Merk je dat de werknemer in kwestie én de collega’s in gevaar zijn? Dan verwittig je het best de arbeidsgeneesheer. In acute situaties moet je echter niet wachten op de arbeidsarts om actie te ondernemen. Je kan als werkgever steeds een werknemer verwijderen van de werkvloer als je meent dat hij een andere werknemer in gevaar brengt.
Wat kan en mag niet?
Als er in je arbeidsreglement staat dat je testen mag afnemen, dan kan je de werknemer in kwestie vragen om motorische en ademtests te doen. Je kan een werknemer echter nooit verplichten om zich te laten testen.
Na een eenmalig disfunctioneren kan je een werknemer ook niet om dringende redenen ontslaan, daarvoor worden de feiten niet als ernstig genoeg beschouwd. Begaat de werknemer door intoxicatie een grote fout, dan is het in bepaalde omstandigheden nodig om een sanctie op te leggen, zoals bijvoorbeeld ontslag om dringende reden. Gezien ontslag om dringende reden nooit evident is, contacteer je hiervoor het best eerst je klantenadviseur.
Merk je als werkgever dat de collega onder invloed de risico’s aan de werkpost onmiskenbaar verhoogt, dan kan je die werknemer doorsturen naar de arbeidsarts. De arts in kwestie beslist dan of hij de werknemer wel of niet uitnodigt voor een gesprek. Dit is echter geheel vrijwillig. De werknemer kan niet worden verplicht om dit met de arbeidsarts te bespreken. Beroepsgeheim van de arbeidsarts zal ook verhinderen dat je als werkgever weet wat er is besproken.
Een alcoholpreventiebeleid opzetten
Bereid je als werkgever voor door een alcohol- en drugsbeleid op te nemen in je personeels- en welzijnsbeleid. Dit beleid moet gericht zijn op het voorkomen en vroegtijdig signaleren van alcohol- en druggebruik op het werk, en op het verhelpen van functioneringsproblemen ten gevolge van het middelengebruik. Het functioneren van de werknemer hoort altijd centraal te staan in het beleid.
Een degelijk alcohol- en drugsbeleid moet minstens bestaan uit vier luiken, namelijk:
- voorlichting en vorming van de werknemers;
- regels rond beschikbaarheid en gebruik van alcohol en drugs op het werk;
- procedures bij functioneringsproblemen door alcohol of drugs, zowel bij acuut als bij chronisch gebruik;
- maatregelen voor hulpverlening in acute situaties.
Lees meer over hoe je zo’n preventiebeleid opzet, of laat je bijstaan door een professionele partner om een degelijk alcohol- en drugsbeleid op te zetten bij jou op kantoor.
