In heel wat ondernemingen schrijven werknemers teksten, maken ze foto’s, ontwerpen ze computerprogramma’s of helpen ze innovaties ontwikkelen. Maar hoe zit het met de eigendomsrechten van deze werken? Je kan hierover een speciale clausule opnemen in de arbeidsovereenkomst, al moet je wel rekening houden met heel wat regels.
Wat zijn intellectuele eigendomsrechten?
Dat de medewerkers van een autofabrikant niet de eigenaar zijn van de geproduceerde auto’s is duidelijk. Maar bij intellectuele prestaties is dat veel minder zo. Denk maar aan een bouwplan getekend door een architect die werkt (als werknemer) voor een bureau.
Intellectuele eigendomsrechten zijn in de eerste plaats door de wetgever tot stand gebracht om creativiteit en innovatie aan te moedigen. Ze beperken het risico dat er iemand met je ideeën aan de haal gaat. Zo mag enkel de persoon die de eigendomsrechten heeft, het product in kwestie reproduceren of op de markt brengen. Voor jouw bedrijf is het belangrijk dat het duidelijk is of de resultaten van intellectuele prestaties van je medewerkers eigendom zijn van het bedrijf. Zo voorkom je problemen achteraf.
5 eigendomsrechten om op in te spelen in je arbeidsovereenkomst
Je kan verschillende clausules opnemen in het arbeidscontract van jouw medewerker. Een clausule rond eigendomsrecht is daar één van. Zowel de werkgever als de werknemer kan immers de officiële eigenaar zijn van een creatie op de werkvloer. Afhankelijk van de categorie, gelden andere regels.
1. De Auteurswet voor werknemers
Wie een bepaald idee in een concrete en originele vorm giet, is wettelijk ‘auteur’. Een werknemer verwerft met andere woorden automatisch een aantal rechten op een werk dat hij maakte in het kader van zijn job. Deze Auteurswet is van toepassing op:
- Literaire teksten
- Reclameteksten
- Muzikale creaties
- Fotografisch werk
- Audiovisuele creaties
- Mondelinge voordrachten
De Auteurswet heeft enkele belangrijke gevolgen. Zo mag je als werkgever geen gebruik maken van de creaties van jouw werknemers zonder toestemming. Dit kan leiden tot vervelende en complexe situaties, die je eenvoudig kan vermijden door duidelijke afspraken te maken rond de overdracht van rechten. Zo’n overdracht moet steeds schriftelijk gebeuren.
2. Toepassing van auteursrechten op software
De bescherming van software valt ook onder het auteursrecht. Werknemers die computerprogramma’s schrijven voor hun werkgever, worden -net zoals in de Auteurswet- erkend als creator van hun werk. Maar er is één belangrijk verschil. De vermogensrechten van computerprogramma’s die werknemers in het kader van een arbeidsovereenkomst ontwikkelen, behoren automatisch toe aan de werkgever (tenzij anders overeengekomen).
3. Tekeningen & modellen: de werkgever als ontwerper
Wanneer werknemers in dienstverband een nieuwe tekening (tweedimensionaal) of een nieuw model (driedimensionaal) ontwerpen, is de werkgever wettelijk de ontwerper (tenzij anders overeengekomen).
4. Merkenrecht: alles behoort toe aan de werkgever
Een werknemer die een merk (een ‘kenteken’ van een onderneming of dienst) ontwerpt in het kader van de arbeidsovereenkomst, heeft geen enkel recht op zijn ontwerp.
5. Recht op uitvindingen
Vreemd genoeg bestaat er geen wet die bepaalt aan wie de eigendomsrechten toebehoren voor uitvindingen die een werknemer doet in het kader van een arbeidsovereenkomst. Dat komt omdat twee belangrijke wetten elkaar in dit geval tegenspreken.
Wie een uitvinding doet (oplossen van een technisch probleem op een nieuwe en niet voor de hand liggende manier) kan hiervoor, tegen betaling, bescherming krijgen via het octrooirecht. Dat recht kent het vermogensrecht van de uitvinding toe aan de uitvinder, ongeacht de context waarin de uitvinding werd gedaan.
Het arbeidsrecht daarentegen stelt dat de werkgever recht heeft op in dienstverband gerealiseerde uitvindingen. Om te bepalen wie nu de rechten heeft van een uitvinding, maakt de rechtspraak in de praktijk het onderscheid tussen drie soorten uitvindingen:
- Dienstuitvindingen zijn uitvindingen die voortvloeiden uit het dienstverband en die onder de functiebeschrijving vallen. De werkgever heeft in dit geval recht op de vermogensrechten.
- Afhankelijke uitvindingen houden wel verband met de activiteiten van de werkgever, maar kaderen niet in de opdracht waarvoor de werknemer aangeworven werd. De werkgever heeft in dit geval meestal recht op de vermogensrechten.
- Vrije uitvindingen houden geen verband met de arbeidsovereenkomst. Ze gebeuren buiten elk dienstverband. De vermogensrechten op vrije uitvindingen komen toe aan de werknemer.
Wat als er geen wettelijke regeling rond het eigendomsrecht is?
Niet elk idee of elke creatie van werknemers is automatisch beschermd of wettelijk geregeld. Denk bijvoorbeeld aan een voorstel in een ideeënbus of een suggestie op een vergadering. Deze zaken vallen onder de noemer ‘vruchten van de arbeid’. Gebeuren ze binnen de uitoefening van de functie, dan behoort het eigendomsrecht automatisch toe aan de werkgever.
Eigendomsrechten in de arbeidsovereenkomst van jouw werknemers
Er gelden dus heel wat regels rond het eigendomsrecht bij uitvindingen en creaties van jouw werknemers. Om betwistingen te vermijden, leg je het best een aantal afspraken op papier vast. Bekijk welke eigendomsrechten in jouw bedrijf van toepassing zijn en hoe je dit moet vastleggen.
Start er binnenkort een nieuwe werknemer? Dan kijk je best al eens na welke clausules en eigendomsrechten je in het contract kan opnemen. Denk goed na over het arbeidscontract van je nieuwe collega zodat er duidelijke afspraken zijn.
Het tegengestelde is ook waar: beëindig je een arbeidscontract met een werknemer? Zorg dan dat duidelijk is welke dingen die persoon wél en niet meer mag gebruiken bij de nieuwe werkgever. Een grafisch ontwerper mag de ontwerpen die hij in jouw bedrijf maakte, bijvoorbeeld niet gebruiken bij z’n nieuwe werkgever enzovoort.
Wil je meer weten over het aanwerven van personeel?
Of er nu een administratief bediende of een grafisch ontwerper bij je start, er zijn heel wat belangrijke aspecten die niet mogen ontbreken in het arbeidscontract. Dan gaat het niet enkel over intellectuele rechten, maar ook over bijvoorbeeld anciënniteit en concurrentiebeding.
Informeer je dus goed over wat je allemaal best in orde brengt voor je nieuwe werknemer start. In ons gratis e-book vind je alles wat je moet weten: van de kost van een aanwerving, een functieprofiel en vacaturetekst schrijven, tot wettelijke documenten en verplichtingen. Wil je graag hulp bij de opstart of ben je op zoek naar advies op maat? Ga dan zeker een ten rade bij jouw sociaal secretariaat.
