Siliciumdioxide of kwarts is het meest voorkomende mineraal in de aardkorst. Het komt onder meer voor in zand, graniet en talk. Ook in de bouw worden kwartshoudende materialen vaak bewerkt; zo kan er kwartsstof vrijkomen, wat kan leiden tot grote gezondheidsrisico’s bij blootgestelde personen. In dit blogartikel leggen we uit wat kwarts is en hoe je jezelf én je medewerkers ertegen kan beschermen.

Welke gezondheidsrisico’s houdt kwartsbewerking in?

Bij het bewerken van kwartshoudende materialen komen kleine stofdeeltjes vrij die tot diep in de longen kunnen binnendringen. Ons afweersysteem is echter niet in staat om die stofdeeltjes te verwijderen waardoor ons longweefsel beschadigt raakt.

De gezondheidseffecten van kwarts zijn goed gekend: blootstelling kan leiden tot de ontwikkeling van silicose, ook gekend als stoflong ten gevolge van blootstelling aan kwarts, COPD (chronisch obstructief longlijden), longkanker, systemische sclerose en zelfs nierziekten.

Omdat de gezondheidsrisico’s met betrekking tot kwarts pas op lange termijn tot uiting komen, wordt er aan de risico’s én aan de mogelijke gevolgen vaak te weinig aandacht besteed. Dit wordt bovendien versterkt door de vele risico’s in de bouw met directe effecten, denk maar aan vallen van een hoogte.

Onderzoek

Ook de resultaten van verschillende meetcampagnes (o.a. van Liantis, FEDRIS en Constructiv) tonen aan dat de blootstelling aan kwarts binnen de bouwsector een niet te onderschatten probleem blijft. Bovendien worden preventieve maatregelen, zoals collectieve en persoonlijke beschermingsmiddelen en organisatorische maatregelen nog te weinig toegepast. We lijsten dus graag even op hoe je jezelf én je medewerkers tegen de blootstelling van kwarts kan beschermen.

Organisatorische maatregelen om kwartsblootstelling te beperken

In de bouwsector treft men vandaag de dag al heel wat organisatorische en technische maatregelen om de blootstelling aan kwarts te beperken. Enkele tips:

• Beperkt het aantal blootgestelde personen
• Voer een rotatiesysteem in tussen je medewerkers
• Voorzie gepaste werkkledij en was die voldoende
• Baken zones af waar aan kwartsbewerking wordt gedaan
• Verbied het eten, drinken en roken op plekken waar men aan kwartsbewerking doet
• Informeer je personeel goed en zorg voor repetitieve opleidingen (dit ook in de talen van eventueel buitenlandse werknemers)

Collectieve beschermingsmiddelen

Om de hoeveelheid kwarts die vrijkomt bij de bewerking van kwartshoudende materialen te reduceren, ben je wettelijk verplicht om, indien technisch mogelijk, elk arbeidsmiddel te voorzien van een stofbestrijdingssysteem. Dit kan via stofafzuiging, ofwel via watertoevoer. Onderzoek toont aan dat beide systemen effectief leiden tot een afname van blootstellingsconcentraties aan kwarts, maar het garandeert niet dat de grenswaarde niet meer wordt overschreden. We raden je dus aan om deze stofbestrijdingssystemen te combineren met persoonlijke beschermingsmiddelen.

Persoonlijke beschermingsmiddelen

Bij kwartsbewerking raden we aan om altijd persoonlijke beschermingsmiddelen in te zetten, ook al maak je gebruik van andere stofbestrijdingsmiddelen zoals hierboven beschreven.

Welke middelen raden we aan?

• Draag een FFP3-stofmasker of een halfgelaatsmasker
• Als de kwartsconcentratie 50 keer groter is dan de grenswaarde, volstaat het gebruik van een stof- of halfgelaatsmasker niet meer. Schakel over naar een volgelaatsmasker of naar omgevings(on)afhankelijke ademhalingsbescherming. De grenswaarde wordt bovendien vastgesteld door metingen die ook Liantis uitvoert.

Let op voor een vals gevoel van veiligheid!

Onderzoek heeft aangetoond dat je de grenswaarde makkelijk 50 keer overschrijdt, zelfs mét gebruik van stofbestrijdingssystemen. Inzetten op enkel collectieve beschermingsmiddelen is dus vaak niet voldoende.