Een franchising-formule heeft zeker zijn voordelen, maar als startende ondernemer moet je wel goed in de gaten houden wat je voor dat verkregen imago opgeeft. Blijf je nog voldoende zelfstandig? Kost het je niet te veel? Teken je wel een evenwichtig contract, waarbij je evenveel rechten (en plichten) hebt als de formule-ontwikkelaar/franchisegever? Daarom werd een wettelijk kader voorzien voor franchising.
Wederzijdse voordelen…
Commerciële samenwerking biedt voordelen voor beide partijen:
- De franchisegever of formule-ontwikkelaar kan een project uitbouwen met een beperkte investering en de vakkennis van een zelfstandig ondernemer.
- De franchisenemer of commerciële partner krijgt de knowhow, de ondersteuning en een merknaam ter beschikking om zijn zaak te exploiteren en geniet van de schaalvoordelen van de groep.
… maar mogelijk ook enkele obstakels
De formules van franchising en commerciële samenwerking worden volledig bepaald door het contract. Wat in het contract opgenomen is en ondertekend is door de franchisenemer heeft een dwingend karakter. In de praktijk blijkt evenwel dat er vaak een onevenwichtige relatie is tussen franchisegevers en franchisenemers.
Dat drukt zich uit in diverse problemen:
- Economisch sterkere franchisegevers of formule-ontwikkelaars verzilveren hun sterkere positie dikwijls in een juridisch onevenwichtige relatie in hun voordeel.
- Franchisingcontracten of samenwerkingsovereenkomsten zijn daardoor al te vaak onbillijk opgesteld en bevatten vaak eenzijdige verplichtingen in hoofde van de zelfstandige franchisenemer of commerciële partner.
- De essentie van het bestaande verbintenissenrecht, namelijk de informatieplicht en de contractsvrijheid bij het afsluiten van het franchisingcontract of samenwerkingsovereenkomst dringt onvoldoende door.
Een wettelijk kader voor franchising
Wat is de doelstelling van de wet?
De regelgeving kreeg haar beslag in de wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten, hierna de Wet Commerciële Samenwerking genoemd. De wet is van toepassing op alle contracten van Franchising en commerciële samenwerking die afgesloten werden sinds 1 februari 2006.
De doelstelling van deze wet is:
- De nodige informatie garanderen aan de kandidaat-franchisenemer of rechtsverkrijger van een commerciële formule zodat
- hij/zij met kennis van zaken aan commerciële samenwerking kan doen
- hij/zij de nodige negotiatieruimte krijgt om over het contract te onderhandelen
- Het zelfstandig karakter van de franchisenemer of commerciële partner waarborgen
- Misbruiken ten nadele van de franchisenemer of commerciële partner vermijden en betere bescherming bieden
- Extra stimulans betekenen voor startende zelfstandigen die nu nog al te zeer afgeschrikt worden door de onevenwichtige en onzekere relatie die franchising al te vaak is.
Wat is het toepassingsgebied van de wet?
De Wet Commerciële samenwerking voorziet een ruim toepassingsgebied: niet enkel franchisingcontracten, maar alle commerciële samenwerkingsovereenkomsten vallen onder de regelgeving.
Wanneer moet de informatie verkregen worden?
De wet regelt enkel de zogenaamde precontractuele fase, dit wil zeggen de fase die voorafgaat aan het sluiten van de overeenkomst. De wet voorziet een formele informatieplicht waardoor een verplichte wachttermijn wordt ingevoerd tussen het informeren van de kandidaat-rechtsverkrijger en het ondertekenen van het samenwerkingscontract. We zetten de essentie van de wet hier voor je uiteen.
Bepaling 1: De informatieplicht (van de formule-ontwikkelaar)
1 maand wachttermijn
- De wet verplicht de franchisegever en elke rechtsverlener van een formule van commerciële samenwerking om vooraf de kandidaat-rechtsverkrijger te informeren. De kandidaat-rechtsverkrijger moet steeds minstens 1 maand de tijd krijgen om de voorgestelde formule en de informatie hierover te onderzoeken alvorens het contract al dan niet te ondertekenen.
- In die periode van 1 maand mag de kandidaat-rechtsverkrijger op geen enkele wijze verplicht worden om een verbintenis aan te gaan. De enige uitzondering hierop is de verbintenis om vertrouwelijk om te springen met de verstrekte informatie. Er mag evenmin een vergoeding, een bedrag of een waarborg worden gevraagd of betaald gedurende die periode.
- Indien de franchisegever die verplichting niet nakomt, heeft de franchisenemer of commerciële partner steeds het recht om de nietigheid te vragen van het contract en de samenwerking. Dit dient wel te gebeuren binnen de 2 jaar na het sluiten van de overeenkomst.
Welke informatie moet de kandidaat-rechtsverkrijger van de commerciële formule ontvangen?
De inhoudelijke informatieplicht legt aan degene die het gebruik van een commerciële formule ter beschikking stelt de verplichting op van de afgifte van een inhoudelijk informatiedocument.
Het informatiedocument
De wet verplicht de franchisegever of formule-ontwikkelaar om je als kandidaat-partner vooraf te informeren. Meer specifiek bepaalt de wet dat de franchisegever of formule-ontwikkelaar je de volgende documenten ter beschikking moet stellen:
- een ontwerp van de samenwerkingsovereenkomst
- een afzonderlijk document (zie hieronder)
Deze documenten kunnen door de franchisegever of formule-ontwikkelaar afgegeven worden op papier of via een digitale drager, zoals e-mail.
Het afzonderlijk document dat de franchisegever of formule-ontwikkelaar ter beschikking stelt, moet uit 2 delen bestaan:
- een deel met belangrijke contractuele bepalingen, waarin volgende vermeldingen moeten staan:
- vermelding dat de overeenkomst al of niet persoonsgebonden is
- de verplichtingen van de kandidaat-partner
- de gevolgen van het niet behalen van deze verplichtingen
- de berekeningswijze van de vergoeding die de kandidaat-partner moet betalen en de eventuele herzieningswijze
- concurrentiebedingen, hun duurtijd en hun voorwaarden
- de duurtijd en hernieuwingsvoorwaarden van de overeenkomst
- de opzeg- en beëindigingsvoorwaarden
- voorkooprechten en/of aankoopopties van de formule-ontwikkelaar en de regels voor de waardebepaling van de handelszaak
- de exclusiviteiten van de formule-ontwikkelaar
- een deel met gegevens om de formule te kunnen beoordelen, waarin volgende vermeldingen moeten staan:
- alle nodige identificatiegegevens van de formule-ontwikkelaar
- intellectuele rechten waarvan gebruik wordt toegestaan (bijvoorbeeld de merken)
- jaarrekeningen van de formule-ontwikkelaar van de laatste 3 boekjaren
- ervaringen van de formule-ontwikkelaar inzake commerciële samenwerking
- historiek, staat en vooruitzichten van de actieve markt: algemeen en lokaal
- historiek, staat en vooruitzichten van het netwerk: algemeen en lokaal
- aantal uitbaters van het netwerk laatste 3 jaar + expansievooruitzichten netwerk: Belgisch + internationaal
- detail van de samenwerkingsovereenkomsten van de laatste 3 jaar: aantal afgesloten, aantal beëindigde (+ door wie), aantal niet hernieuwde
- lasten en investeringen van de kandidaat-partner: bij aanvang en tijdens de samenwerking, de bedragen en hun bestemming en aflossingstermijn, moment van aanvang en hun lot bij beëindiging
Indien het afzonderlijk document niet alle gegevens bevat die de wet voorschrijft, dan kan je de nietigheid van de clausule in het contract in kwestie inroepen. De wet bepaalt ook dat de gegevens in het afzonderlijk document duidelijk en begrijpelijk opgesteld moeten worden.
Bepaling 2: Geheimhoudingsplicht
Zowel de formule-ontwikkelaar als de commerciële partner hebben een geheimhoudingsplicht. De wederzijdse inlichtingen die je van elkaar verkrijgt, mogen enkel – rechtstreeks of onrechtstreeks – gebruikt worden in het kader van de onderhandelde samenwerking en overeenkomst. Deze verplichting geldt ook indien na de informatiefase het contract toch niet ondertekend wordt.
De rechtsverkrijger kan bijvoorbeeld het ontwerpcontract ter beoordeling voorleggen aan een expert, zoals de UNIZO-adviesdienst. Hij/zij mag evenwel niet alle bedrijfsgegevens van de rechtsverlener prijsgeven aan een concurrerende formule.
Bepaling 3: Bescherming voor de franchisenemer
Interpretatie in je voordeel
De wet voorziet ook dat de gegevens en de clausules in het contract duidelijk en begrijpelijk moeten opgesteld zijn. In geval er twijfel of onduidelijkheid bestaat over een bepaalde inlichting of over een bepaalde clausule, dan moet die informatie of clausule geïnterpreteerd worden in het voordeel van je als franchisenemer of commerciële partner.
Geen omzeiling van de wet
De wet heeft een dwingend karakter, dit wil zeggen dat de wet door een clausule in het contract niet buiten toepassing kan geplaatst worden.
Geen buitenlandse wetgeving/regelgeving
De wet voorziet ook dat de Belgische wet altijd van toepassing is zodra je je activiteiten – hoofdzakelijk – in België uitoefent. Bij eventuele geschillen is in dat geval ook steeds de Belgische rechtbank bevoegd.
Arbitragecommissie
De wet voorzag ook de oprichting van een zogenaamde Arbitragecommissie. Daarin zitten vertegenwoordigers van formule-ontwikkelaars en van commerciële partners. De Arbitragecommissie heeft als taak de wet te evalueren en zich te buigen over eventuele interpretatieproblemen van de wet. De Arbitragecommissie is (nog) niet bevoegd om concrete geschillen te beoordelen.
Wat moet je onthouden?
De franchisegever / rechtsverlener
- moet vooraf een informatiedocument geven in 2 delen
- moet vooraf een ontwerpcontract geven
- moet deze informatie geven 1 maand vóór de ondertekening van het contract
- mag je in die periode van 1 maand geen verplichtingen opleggen
- mag niet afwijken van de Belgische wet
De franchisenemer / rechtsverkrijger
- krijgt vooraf een informatiedocument in 2 delen
- krijgt vooraf een ontwerpcontract
- krijgt 1 maand de tijd om zich over de samenwerkingsovereenkomst te laten adviseren
- heeft een geheimhoudingplicht
- krijgt bij onduidelijke clausules het voordeel