Veelgestelde vragen over de verkiezingen: een handig overzicht voor werkgevers

Op zondag 13 oktober 2024 trekken ongetwijfeld opnieuw veel mensen naar de stembus voor de lokale en provinciale verkiezingen. Anders dan andere jaren is er in Vlaanderen geen opkomstplicht meer: mensen zijn dus niet meer verplicht om te gaan stemmen. Opgelet: in Brussel en Wallonië bestaat die opkomstplicht op 13 oktober wel degelijk nog. 

De meeste Belgen moeten zondag niet naar hun werk. Maar wat met werknemers die op die dagen wel moeten werken maar wel willen gaan stemmen? Mogen zij het werk verlaten om te gaan stemmen? En hebben ze dan recht op loon tijdens hun afwezigheid?  

We zetten in dit artikel de meestgestelde vragen over de verkiezingen op een rij. Zo weet je als werkgever wat je die dag wel en niet mag (of moet) doen. 

Wat als een van mijn medewerkers moet werken tijdens de openingsuren van de stembureaus?  

Volgens de Arbeidsovereenkomstwet mogen werknemers afwezig zijn van het werk om ‘hun burgerlijke verplichtingen’ te vervullen (artikel 20, 5° van de Arbeidsovereenkomstwet). In Vlaanderen geldt er dit keer geen opkomstplicht voor de lokale en provinciale verkiezingen. Toch hebben werknemers op 13 oktober volgens de Arbeidsovereenkomstwet wel het recht om afwezig te zijn op het werk om te gaan stemmen.  

Je mag als werkgever een werknemer niet weigeren om het werk te verlaten om te gaan stemmen, tenzij het mogelijk is om te gaan stemmen voor of na de werkuren. 

Moet ik een medewerker die afwezig is om te gaan stemmen doorbetalen tijdens de periode van afwezigheid? 

Je bent als werkgever juridisch gezien niet verplicht om het loon van je werknemer door te betalen als die afwezig is om te gaan stemmen. 

Wat moet een werknemer doen als hij niet zelf naar het stembureau gaat? 

Als je werknemer niet zelf naar het stembureau gaat, dan kan hij of zij een volmacht verlenen aan iemand anders om te gaan stemmen in zijn of haar plaats. 

Als je werknemer een volmacht wil verlenen aan iemand anders, dan moet hij een volmachtformulier invullen en dit formulier vervolgens laten vervolledigen en afstempelen door jou.

Wat als een werknemer wordt opgeroepen om te zetelen als bij- of voorzitter in een stem- of stemopnemingsbureau? 

Het uitoefenen van een ambt als bij- of voorzitter in een stem- of telbureau/stemopnemingsbureau is een ‘burgerlijke plicht’. Je werknemer heeft met andere woorden het recht om in dit kader afwezig te zijn van het werk. 

Heeft een werknemer recht op loondoorbetaling als hij een ambt moet uitoefenen in het kader van de verkiezingen? 

Hier ben je in sommige gevallen als werkgever wel verplicht om je medewerkers door te betalen. Het feit dat je werknemer in die gevallen voor het uitoefenen van zijn ambt ook presentiegeld ontvangt, verandert niets aan de situatie. 

Om misbruik te voorkomen, raden we wel aan om aan je medewerkers die een ambt moeten uitoefenen te vragen om een kopie van hun aanstelling te bezorgen.

In welke gevallen heeft een werknemer recht op bezoldigde afwezigheid bij het uitoefenen van een ambt? 

Een werknemer heeft recht op een bezoldigde afwezigheid/loondoorbetaling als hij een ambt uitoefent als:  

• bijzitter in een hoofdstembureau of enig stembureau gedurende de tijd die nodig is. 
• bijzitter in een hoofdbureau voor stemopneming (telbureau) gedurende de tijd die nodig is (maximum 5 dagen).  

Een werknemer heeft geen recht bezoldigde afwezigheid/loondoorbetaling als hij een ambt uitoefent als:  

• bijzitter in een stembureau dat geen hoofdbureau of een enig bureau is. 
• bijzitter in een telbureau/stemopnemingsbureau dat geen hoofdbureau is. 
• secretaris (die niet tegelijk aangesteld is als bijzitter) of als voorzitter in een bureau. 

Een werknemer kan altijd vragen om wegens beroepsredenen vrijgesteld te worden van zijn ambt in het kader van de verkiezingen. Als hij geen vrijstelling vraagt of krijgt, dan primeert altijd zijn burgerlijke verplichting. In dat geval wordt de afwezigheid van het werk beschouwd als:  

• klein verlet bij recht op bezoldigde afwezigheid. 
• wettelijk verlof, verlof zonder wedde ... bij geen recht op bezoldigde afwezigheid. Dit hangt af van de afspraak tussen werkgever en werknemer.